بی خوابی در دانشجویان خوابگاه

خواب یکی از نیازهای اساسی انسان و یک ریتم بیولوژیک است که شامل چند مرحله می باشد. وقایع بیولوژیک در مراحل خواب موجب بازسازی قوای فیزیکی ، هیجانی و جسمی - روانی می گردد و هرگونه تغییر در مراحل خواب و بیداری می تواند سبب ابتلا فرد به اختلالات خواب گردد . شایع ترین اختلالات خواب ، بی خوابی است که خود شامل اختلال در شروع و تداوم خواب و بیدار شدن زودرس است .
خواب یکی از پیچیده ترین الگوهای زیست شناختی است که از ساعت زیستی بدن تبعیت می کند و دارای 6ִ4 چرخه است که هر چرخه 90ִ70 دقیقه طول می کشد.
مراحل خواب در هر چرخه عبارتند از : 1- خواب با امواج مغزی آهسته ، آرام ( 4 مرحله ) و بدون حرکات سریع چشم
2- خواب با حرکات سریع چشم که 25 درصد کل خواب را به خود اختصاص می دهد . از آنجایی که مراحل روانی موجب بازسازی قوای جسمی و فیزیکی می گردد و نیز بازسازی قوای روانی ،حافظه ، یادگیری و خلق و خو را به عهده دارد . لذا هر گونه تداخل در این مراحل می تواند سبب نابسامانی در سیکل خواب و بیداری گردد. طبق تعریف انجمن مرکز اختلالات خواب آمریکا این اختلالات به چند دسته تقسیم می شود :
1- اختلال در شروع و تداوم خواب و بیداری زودرس
2- خواب آلودگی مفرط
3- اختلال در برنامه خواب و بیداری
4- اختلال عملکردی همراه با مراحل خواب .
بی خوابی عبارت است از ناتوانی شخص در به دست آوردن کمیت و کیفیت مناسب خواب که شامل :
الف : تأخیر در شروع خواب به طوری که فرد بیش از 45 تا 30 دقیقه پس از رفتن به بستر ، خواب رود ( بی خوابی ابتدایی )
ب : بیدار شدن مکرر در طول خواب شبانه ( بی خوابی میانی )
ج: زودبیداری ، به این ترتیب که فرد 2 تا 3 ساعت زودتر از زمان مورد انتظار از خواب بیدار می شود (بی خوابی انتهایی )
دسته دوم از اختلالات ، خواب آلودگی شدید است که تحت عنوان بی خوابی شناخته می شود ، در این نوع بی خوابی فرد در طول روز دائماً چرت می زند و حالت خواب آلودگی دارد .
دسته سوم از اختلالات خواب، اختلال در برنامه خواب و بیداری است که این اختلال به رفتار خواب رفتن و بیدار شدن متغیر و آشفته اطلاق می شود که می تواند الگوی منظم خواب و بیداری را به هم زند . شایع ترین اختلال در برنامه خواب و بیداری مربوط به نوبت کاری ومسافرت به مناطق دوردست با هواپیما است .
دسته آخر از اختلالات خواب آشفتگی های همراه با خواب است که تحت عنوان « پاراسوفیا » شناخته شده و شامل راه رفتن و حرف زدن در خواب ، دندان قریچه و کابوس شبانه است.
چرخه خواب و بیداری نیز همچون سایر چرخه های بیولوژیک تحت تأثیر عواملی مانند فعالیت جسمانی ، تنیدگی روحی و روانی ، سن ، انگیزه ، شغل ، عوامل مخل محیط ، رژیم غذایی
( کافئین و الکل ... ) نوبت کاری ، سیگار و دارو می باشد که در میان دانشجویان نقش بعضی از عوامل از جمله عوامل مختل کننده محیطی محسوس است .
احتمال می رود که بیشترین و کمترین درصد بی خوابی در جامعه دختران به دانشجویان رشته مامایی و پرستاری و دانشجویان پزشکی و در جامعه پسران نیز به ترتیب بیشتر و کمترین درصد بی خوابی در دانشجویان پرستاری و پیراپزشکی مشاهده می شود . در توجیه این مطلب می توان گفت که پذیرش مسئولیت سنگین حساسیت وظیفه ، وارد شدن در حیطه کاری در کوتاه ترین زمان و قرار گرفتن در محیط پر استرس دانشگاه می تواند موجب هجوم افکار آشفته، اضطراب و هیجان های عاطفی و به دنبال آن استرس و بی خوابی در دانشجویان مامایی گردد . از طرفی رضایت شغلی و برخورد اجتماعی مثبت و آماده شدن برای پذیرش وظیفه در زمان طولانی مدت می تواند بی خوابی را در دانشجویان مطرح نماید . عوامل استرس زای محیطی مانند سروصدا ، نور و رفت و آمد زیاد می تواند موجب فشار جسمی ، روانی ، اختلالات فیزیولوژیک و رفتاری و عادت خواب گردد . به عبارت دیگر عوامل و شرایط فیزیکی نامساعد خواب می تواند بر روی فرایند خواب و بیداری تأثیر گذار بوده و فرد دچار بی خوابی گردد . نتیجه اینکه عوامل محیطی مختل کننده خواب می تواند موجب اختلال در ریتم های بیولوژیکی و بروز مشکلات جسمی - روانی و عاطفی گردند و ضمن بر هم زدن تعادل و تمرکز افراد دستیابی به اهداف را با مشکل مواجه سازند  .